Mads Rage

forfattardagbok

Kategori: Samtida

  • Folk har byrja å komma attende frå dei døde

    I ei amerikansk rettssak har familien til ein mann som vart drepen nytta kunstig intelligens til å laga ein video der avdøde mellom anna tilgir gjerningsmannen, bortsett frå at det som vert sagt sjølvsagt ikkje kjem frå mannen sjølv, men frå dei pårørande.

    Dette hadde vore sjokkerande nok i seg sjølv, men i ei rettssak er det heilt ubegripeleg. Dommaren skal jamvel ha takka for dette bidraget. Eg kan nesten ikkje tru anna enn at det må vera noko journalistane har misforstått her, men det ser altså ikkje slik ut.

    Dei pårørande legg ord i munnen på den døde og klistrar dette på ein deepfake-versjon. Dette har eg lenge tenkt at kom til å skje, men eg hadde sett føre meg at det kom til å verta i form av digitale modellar folk kunne ha på mobilen og snakka med, noko som for så vidt også kan verka litt makabert, og fortener ein separat analyse, men det er i det minste ei privatsak.

    Om eg skal leggja velviljen til, så kan eg på eit vis forstå at folk som manglar fantasi og innlevingsevne kan kjenna på eit behov for dette, og om det ikkje er gjort allereie, så er det nok berre eit tidsspørsmål før nokon gjer det til stor forretning.

  • Innvendingar mot KI

    Eg testa KI-chatbotane grundig då dei kom for nokre år sidan, og i løpet av nokre dagar hadde eg funne ut det meste av kva dei kunne og ikkje kunne. Etter det har eg knapt nytta dei, og i alle fall ikkje til noko som var særleg nyttig eller viktig.

    Stundom snakkar eg med folk som nyttar KI-chatbotar til alt mogeleg, og som jamvel betalar månadsabonnement for å nytta det privat. Inntrykket mitt er at dette vert drive fram av ein altfor ukritisk og sjølvsentrert teknologioptimisme. Det same kan ein sjå når det offentlege har som uttalt mål at 80% av offentlege verksemder skal «ta i bruk KI», kva enn det tyder – det er det ingen som veit, ein vil berre ikkje hamna bakpå.

    Folk nyttar det til å skriva saksdokument til foreiningar og lag, skriva e-postar, samandrag, planar og framlegg. Noko av det raraste eg høyrer er når folk puttar inn ei setning om det dei vil få fram, og resultatet vert fleire avsnitt med overflødig tekst, som så vert nytta. Ein kan sjølvsagt også nytta ein slik chatbot til å stramma inn ein tekst, men det verkar som om trenden går andre vegen, og at me vert utsette for stadig meir av denne syntetiske og hallusinerande fyllteksten, jamvel i avisartiklar har eg sett slike hallusinasjonar. Dersom ein kjem med innvendingar mot at det er for mykje sprøyt, vil sjølverklærte ekspertar gjerne kontra med at det er viktig å læra seg å skriva riktig «prompt», noko som tyder på ei misforståing av korleis dette fungerer, sjølv om det å jobba med dette i praksis gjerne gjer at ein oppfattar resultatet som betre, anten dette kjem av persepsjon, seleksjon eller ein kombinasjon av faktorar.

    Heile greia kjennest uansett som eit perfekt døme på å skapa eit kunstig behov. Etter ei stund kjem me til å gløyma kor kunstig det er, og så vert det eit faktisk behov fordi nesten ingen er i stand til å lesa eller skriva lenger.

  • Attende etter endå ei heimevernsøving

    Å vera vernepliktig soldat er vanlegvis, sjølv i tider som desse, stort sett ei fredeleg og lite risikabel ulempe. Men i ytste konsekvens er det å setja livet på spel til fordel for nasjonen og dei eg er glad i, men ikkje berre for dei – også for alle slags andre folk som kanskje ikkje eingong forstår eller tenkjer på at eg gjer det, eller som jamvel mislikar at eg gjer det. Det er å setja livet på spel til fordel for liva og rettane til folk som har mobba meg i oppveksten, som har stole frå meg eller snytt meg, folk som snik seg unna, folk med for mykje pengar og for lite moral, folk som misbrukar makt, nynazistar, idiotar og alle som hatar slike som meg.

    Kvifor er det då akkurat eg som skal gjera dette? Det er ein nærliggjande tanke, men han bit seg sjølv i ræva, for kvifor skal einkvan annan, heller enn eg, gjera det? Kva er det som er så spesielt meg meg, som skulle tilseia at eg burde sleppa? I sin tur vert dette til eit spørsmål om kvifor nokon skal måtta gjera dette i det heile, og det er også eit resultat av at det finst folk som lagar problem i verda. Kanskje er det ikkje alltid så enkelt, men stundom er det faktisk det. Kvifor kan slike som Vladimir Putin eksistera? Kven er det som gjer han mogeleg? Han er ein arketypisk tyrann og superkjeltring, som om han vert fødd og halden oppe av menneskeleg frykt.

    På den eine sida er det ikkje pliktteneste i fredstid mykje å klaga over, på den andre sida kjennest det urettvist at noko som fører med seg eit slikt alvor nærmast fungerer som eit lotteri. Min militære karriere er snart over, og eg kjem mest truleg aldri meir til å få skarpe oppdrag, men nett no ser det meir usikkert ut for dei som kjem etterpå.

  • Skjønnlitteratur med kunstig intelligens?

    Nokre meiner at generativ kunstig intelligens eignar seg til å skapa skjønnlitteratur. OpenAI har jamvel nett lansert ein språkmodell som skal eigna seg til dette, endå ein språkmodell manglar intensjon, og dermed aldri kan produsera noko anna enn eit meiningstomt skal av noko som liknar på ei historie. Det er likevel kanskje nok til å lura nokre investorar.

    Sidan dagens språkmodellar må gjetta kva ord som mest sannsynleg høver i ein bestemt samanheng, vil dei vera ute av stand til å ta val som faktisk er kreative. Dersom ein skulle introdusera eit element av kreativitet (mindre sannsynlege val), vil dette øydeleggja det som er styrken til modellen, nemleg at ting ved fyrste augekast stort sett ser ut til å henga i hop. «Kreative» val vil resultera i kaos, nettopp grunna mangelen på overordna intensjon. For å «løysa» dette treng ein noko heilt anna enn berre ein språkmodell.

    Eit anna spørsmål er kva som finst av vilje til å lesa slikt, ut over kuriositetsverdien. Det går sjølvsagt an å skapa historier som er personleg tilpassa deg som individ, om du har spesielle ynskje om noko som ikkje finst, men desse vil også ha dei same veikskapane som alle andre KI-historier, som heile tida saboterer seg sjølve gjennom å henga fast i konvensjonar, og dermed berre skapar handling som er meiningslaus. Likevel er det dei same konvensjonane som får det til å likna på historier, så det som er sjølve styrken er også det same som gjer at det ikkje fungerer.

  • Tempo

    Fagfolk synest i stor grad å vera einige om kva slags miljø menneskehjernen treng for å trivast. Men kapitalkreftene bryr seg ikkje om dette. Dei vil ha oss hekta på dumme videoar eller små, virtuelle premiar. Og jo raskare det går, jo meir skit får dei dytta i oss.

    Så er vel meininga at me skal kjenna oss dårlege og kjøpa noko skit for å få det betre, eg veit ikkje. Men eg er overtydd om at hjernen treng ein del tomrom og langsamt tempo for at me skal kjenna oss bra på lengre sikt. At ein treng å gjera noko i eit miljø der ein må handsama omgivnader, gjenstandar eller konkrete utfordringar, fordi det ein gjer med resten av kroppen er med på å forma hjernen.

    Det er lett å tenkja seg at tankane og sjølvet er noko eige, jamfør den eldgamle todelinga mellom kropp og sjel, eller den nyare varianten som i filmen The Matrix, men dersom det nokon gong skulle verta mogeleg å flytta personen frå hjernen og over i ein anna medium, noko som jo stundom skjer i forteljingar, i praksis ein total amputasjon av kroppen, så trur eg det mest av alt vil minna om den gammaldagse varianten av helvete.

  • Kva fascisme er

    Når nokon kjenner trong til å nekta for at noko er fascisme, så er det i seg sjølv eit teikn på at det er fascisme.

    Definisjonar på fascisme inneheld ulike kombinasjonar av fascistiske element. Alle er ikkje einige om kvar grensa går, overgangane er glidande, og denne uvissa er noko fascismen nyttar seg av.

    Det er verre å nekta for at fascisme er fascisme enn å feilaktig kalla noko for fascisme. Gjer ein det fyrste, hjelper ein fascistane. Gjer ein det andre, vert ein i verste fall ikkje teken på alvor. Og dersom ein likevel skulle verta teken på alvor, så ville det tyda at det var noko i det.

  • Å kviskra om merksemd

    Heile verda skrik om merksemd. Forståeleg nok, sidan mange kan tena pengar på å gjera det. For desse er det ein fordel at me gir bort merksemda ukritisk.

    Å retta blikket mot den som ropar høgast er naturleg. Men at einkvan skrik til oss tyder ikkje at dei kjem med noko av verdi. Snarare tvert imot. Ofte vil dei halda oss i ei endelaus rekke av fragment som pulveriserer merksemda utan at me rekk å tenkja.

    Ei motgift kan vera å oppsøka ro og lågare tempo. Ein tekst som den du no les treng sjølvsagt også merksemd, men han kan i det minste kviskra om det.