Mads Rage

forfattardagbok

  • Attende etter endå ei heimevernsøving

    Å vera vernepliktig soldat er vanlegvis, sjølv i tider som desse, stort sett ei fredeleg og lite risikabel ulempe. Men i ytste konsekvens er det å setja livet på spel til fordel for nasjonen og dei eg er glad i, men ikkje berre for dei – også for alle slags andre folk som kanskje ikkje eingong forstår eller tenkjer på at eg gjer det, eller som jamvel mislikar at eg gjer det. Det er å setja livet på spel til fordel for liva og rettane til folk som har mobba meg i oppveksten, som har stole frå meg eller snytt meg, folk som snik seg unna, folk med for mykje pengar og for lite moral, folk som misbrukar makt, nynazistar, idiotar og alle som hatar slike som meg.

    Kvifor er det då akkurat eg som skal gjera dette? Det er ein nærliggjande tanke, men han bit seg sjølv i ræva, for kvifor skal einkvan annan, heller enn eg, gjera det? Kva er det som er så spesielt meg meg, som skulle tilseia at eg burde sleppa? I sin tur vert dette til eit spørsmål om kvifor nokon skal måtta gjera dette i det heile, og det er også eit resultat av at det finst folk som lagar problem i verda. Kanskje er det ikkje alltid så enkelt, men stundom er det faktisk det. Kvifor kan slike som Vladimir Putin eksistera? Kven er det som gjer han mogeleg? Han er ein arketypisk tyrann og superkjeltring, som om han vert fødd og halden oppe av menneskeleg frykt.

    På den eine sida er det ikkje pliktteneste i fredstid mykje å klaga over, på den andre sida kjennest det urettvist at noko som fører med seg eit slikt alvor nærmast fungerer som eit lotteri. Min militære karriere er snart over, og eg kjem mest truleg aldri meir til å få skarpe oppdrag, men nett no ser det meir usikkert ut for dei som kjem etterpå.

  • Å springa eller ikkje springa

    Eg kjenner eit visst tvisyn kring det å springa. I vaksen alder har eg byrja med det ved eit par høve, for å halda meg i form, men gjeve det opp til fordel for sykling, for det meste i terreng og på grusveg. Av ein eller annan grunn likar eg å sykla i lange oppoverbakkar, og det gjorde eg mykje då eg budde i Bergen, men om vinteren er det verre med slik sykling, ikkje minst her i Oslo, der vinteren er lengre og kaldare. Folk går heller på ski. Det er greitt nok, men den klønete transportetappen frå indre by til skiløypene stoppar meg. Difor vert det gjerne springing.

    Eg har likevel sett på dei som spring omkring inne i byen som ein annan sort folk som eg ikkje har føresetnader for å forstå. Dei lever i ei verd der det å springa i kvardagsklede fordi ein skal ein stad er underleg, medan å springa i spesielle klede utan å skulla nokon stad er normalt. Ingen menn går i tights som kvardagsklede, men straks ein skal springa, er ikkje dette plagget noko å skjemmast over. Desse kodane har gjerne framstått som vilkårlege for meg, men sjølvsagt finst det grunnar til at dei er slik. Det veit eg jo også fordi eg lenge har vore ein av dei, sjølv om eg rett nok ikkje nyttar tights.

    Ein av tinga eg pla lura på var kvifor springarane alltid sprang så seint. Det måtte då vera meir effektivt å springa fort og bli ferdig med det. Ein av styrkane til springing som treningsform er trass alt at det gir god verknad på kort tid. Det hadde eg nok også rett i på eit vis, men grunnane til at folk spring mykje langsamt er samansette, og heng saman med kondisjonering, skaderisiko og motivasjon. Dessutan spring ein gjerne langsamt svært lenge, og fort svært kort, ofte på bane, slik at ein stort sett berre observerer folk i byen når dei spring langsamt.

    Eg tenkte dessutan at det måtte vera moro å springa fort og keisamt å springa langsamt, men dersom ein skal tyna seg nok til å få skikkeleg effekt, er det også svært ubehageleg å springa fort, noko eg i grunnen burde ha hugsa frå då eg sprang stafettar som barn og alltid kjende meg forferdeleg på grunn av nervøsitet og utmatting. Eg kunne vera så nervøs at eg vart kvalm av det allereie før eg starta. I dag kjennest det underleg, men det er også lenga sidan eg tok slike konkurransar på alvor.

    Vidare har eg funne ut at når ein fyrst har byrja å springa jamleg, så er ein nesten nøydd til å halda fram, elles kjem ein til å missa noko som det er tungt og tidkrevjande å byggja opp att. Slik kjennest det ikkje med sykling. Der treng eg berre nokre få turar, og så er eg attende der eg slapp.

  • Redsle for alvor

    Stundom kan eg få ei kjensle av at folk synest det inderlege eigentleg er komisk, og at det er pinleg å ta noko heilt på alvor, sjølv verkeleg store og alvorlege spørsmål. Eg anar ei forventing om avvæpnande avstand til nesten kva som helst, slik at det ikkje skal oppstå pinlege situasjonar.

    Ein kan vera redd for å kanskje ta noko altfor alvorleg, at for mykje skal stå på spel, og at ein let ting gå for djupt inn på seg, og at ein verkar sårbar eller skjør, og at dette er negativt.

    Kor alvorleg skal ein eigentleg ta dette med klimaet? Skal ein la vera å ta fly? Det gjorde eg i mange år. Mange vil kanskje synast at det er idiotisk. Det er jo ikkje individet som skal løysa klimaproblemet. Og kva med militærteneste dersom det vert krig, er eg eigentleg villig til å kjempa for staten med livet som innsats? Kvifor er det eg som skal gjera det, medan andre ikkje treng? Ein kan sjølvsagt snu om på det: Kvifor nokon andre heller enn eg? Og kjennest dette spørsmålet meir alvorleg for oss som ikkje trur på evig liv, samanlikna med dei som gjer det?

  • Brått kjenner eg på ei frykt

    Brått kjenner eg på ei frykt for at desse tekstane ved eit reint tilfelle skulle slumpa til å få mange lesarar. Å nei, så pinleg det ville ha vore. Det er det verste, at eg skulle komma til å skriva noko som mange vil lesa, lesa og diskutera, kanskje jamvel gjera narr av. Eg krympar meg.

    Men deretter kjem innsikta om kva for ein latterleg tanke det er. Nesten ingen er interesserte i å lesa slikt som dette, og eg veit jo godt kva slags ting folk eigentleg er interesserte i, så det er ingen fare.

    Men så er det også pinleg å i det heile tatt ha hatt denne frykta.

    Alt er pinleg.

    Det er pinleg å leva.

    Best å ikkje gjera noko som helst.

  • Skjønnlitteratur med kunstig intelligens?

    Nokre meiner at generativ kunstig intelligens eignar seg til å skapa skjønnlitteratur. OpenAI har jamvel nett lansert ein språkmodell som skal eigna seg til dette, endå ein språkmodell manglar intensjon, og dermed aldri kan produsera noko anna enn eit meiningstomt skal av noko som liknar på ei historie. Det er likevel kanskje nok til å lura nokre investorar.

    Sidan dagens språkmodellar må gjetta kva ord som mest sannsynleg høver i ein bestemt samanheng, vil dei vera ute av stand til å ta val som faktisk er kreative. Dersom ein skulle introdusera eit element av kreativitet (mindre sannsynlege val), vil dette øydeleggja det som er styrken til modellen, nemleg at ting ved fyrste augekast stort sett ser ut til å henga i hop. «Kreative» val vil resultera i kaos, nettopp grunna mangelen på overordna intensjon. For å «løysa» dette treng ein noko heilt anna enn berre ein språkmodell.

    Eit anna spørsmål er kva som finst av vilje til å lesa slikt, ut over kuriositetsverdien. Det går sjølvsagt an å skapa historier som er personleg tilpassa deg som individ, om du har spesielle ynskje om noko som ikkje finst, men desse vil også ha dei same veikskapane som alle andre KI-historier, som heile tida saboterer seg sjølve gjennom å henga fast i konvensjonar, og dermed berre skapar handling som er meiningslaus. Likevel er det dei same konvensjonane som får det til å likna på historier, så det som er sjølve styrken er også det same som gjer at det ikkje fungerer.

  • Talet på menneske

    W. Gombrowicz skriv ein stad i fyrste bandet av Dagboken om korleis det enorme og stadig aukande talet på menneske som lever og har levd i verda påverkar kulturen og, slik eg tolkar det, hans eiga kjensle av rolla som kunstnar, og rett og slett kor mange utøvande aktørar av eit visst kaliber som det er plass til i ein og same generasjon.

    Globalisering gir dessutan større rekkevidd til mange typar kunst, slik at den gode kunsten som vert laga må konkurrera om merksemd med ei aukande mengd verk i fleire uttrykksformer, og med kortare aktualitetshorisont.

    Motsett kan ein tenkja at uttrykk som rettar seg mot eit større, globalt nedslagsfelt vert mindre særeigne enn dei som er meir regionalt orienterte. Det regionale kan likevel synast å tynnast ut når folk frå ulike verdsdelar tek til å likna kvarandre fordi dei har sett dei same filmane og lese dei same bøkene, eller høyrer til dei same subkulturane. Den allmenne danninga som ein region identifiserer seg med vil då verta nedprioritert til fordel for den globale fellesskapen som kvar einskild finn seg.

  • Ide borte

    Eg var ute og sprang då eg kom på ein god ide, men då eg kom heim var han borte. Det var sikkert ein fantastisk ide. Eg skulle ha skrive han ned, men han var så god at eg rekna med eg kom til å hugsa han.

    Eg sette meg straks på benken utanfor heime og tenkte etter for å sjå om eg kom på ideen. Eg såg føre meg om lag kor eg hadde vore då eg fyrst kom på han, og tenkte på kjensla av å få ideen, men han var framleis borte.

    Ja ja, tenkte eg. Dersom det var ein så fantastisk idé som eg trudde, så kom eg sikkert til å få han på nytt ein annan gong. Og dersom ikkje det skjedde, så kom eg sikkert til å få ein annan idé som var minst like god, eller betre. Og dessutan er det ikkje sikkert at det eigentleg var nokon god idé likevel. Kanskje hadde eg berre feilaktig trudd at det var ein god ide, men så ville han uansett seinare ha synt seg å vera dårleg. Då ville eg berre ha kasta vekk ein masse tid på å hugsa ein dårleg idé.